Αυτοτραυματική συμπεριφορά - 4

 

Φαρμακοθεραπευτική αντιμετώπιση

Υπάρχουν σήμερα μελέτες αναφερόμενες στα τρία συστήματα που καθορίζουν βιολογικά την Α.Σ., δηλαδή αυτό της σεροτονίνης, των ενδογενών οπιούχων και της ντοπαμίνης. Με βάση αυτές τις υποθέσεις καθορίζεται η φαρμακευτική αντιμετώπιση της Α.Σ., η οποία, σε μερικές, τουλάχιστον, περιπτώσεις είναι πρωταρχικής σημασίας, ενώ σ' άλλες αποτελεί επιβοηθητικό μέσο σε συνδυασμό με ψυχολογικές μη-φαρμακευτικές μεθόδους. Έχουν χρησιμοποιηθεί οι εξής κατηγορίες φαρμάκων:

  1. Νευροληπτικά - Fluphenazine
  2. Αναστολείς ΜΑΟ - Tranylcypromine
  3. Αναστολείς επαναπρόσλημιης της 5-ΗΤ - Fluoxetine
  4. Ανταγωνιστές οπιούχων - Naltrexone
  5. Άλατα Λιθίου
  6. Η Carbamazepine θεωρείται βοηθητική, ιδιαίτερα όταν συνυπάρχουν σπασμοί32
  7. Baclofenl17.

Η πρόσφατη σχετικά βιβλιογραφία για τα κλασικά φάρμακα (Chlorpromazine, Thioridazine, Haloperidol) γενικά δείχνει, στις περιπτώσεις που υπάρχει επίδραση συγκριτικά με placebo στην Α.Σ. (και στην επιθετικότητα), πως αυτά τα φάρμακα είναι βοηθητικά μόνο σε χαμηλές δόσεις και σε συνδυασμό με συμπεριφεριολογικές παρεμβάσεις33.

Διάφορες μελέτες έχουν δείξει ότι η χορήγηση της fluoxetine, ενός αναστολέα της επαναπρόσληψης της σεροτονίνης, μπορεί να μειώνει την Α.Σ. σε, μερικά τουλάχιστον, άτομα με νοητική υστέρηση. Η χορήγηση του φαρμάκου βασίζεται στη βιολογική υπόθεση που αφορά το ρόλο της νευροδιαβιβαστικής ουσίας σεροτονίνης (5-υδροξυτρυπταμίνης ή 5-ΗΤ) στην εκδήλωση και διατήρηση της Α.Σ. Απ' τις 44 περιπτώσεις Α.Σ. που αντιμετωπίσθηκαν με fluoxetine και έχουν δημοσιευθεί, οι 42 έδειξαν θετική ανταπόκριση στο φάρμακο. Οι Ricketts και συν.34 αναφέρουν 4 περιπτώσεις νέων με νοητική υστέρηση και σοβαρή Α.Σ. που ζούσαν σε ίδρυμα και ωφελήθηκαν από τη χορήγηση της fluoxetine, παρουσιάζοντας μέση μείωση της Α:Σ. από 20-88% σε σχέση με τα αρχικά επίπεδα.

Απ' την άλλη πλευρά, είναι ενδιαφέρον το εύρημα που προκύπτει από μελέτη 42 παιδιών και εφήβων 10-17 ετών με ψυχαναγκαστική-καταναγκαστική διαταραχή, υπό θεραπεία με fluoxetine35. Μεταξύ αυτών βρέθηκαν 6 άτομα ν' αναπτύσσουν αυτοκαταστροφικό ιδεασμό ή αυτοκαταστροφική συμπεριφορά (de novo ή να επιτείνεται προϋπάρχουσα), κατά τη διάρκεια της θεραπείας. Οι συγγραφείς κάνουν τρεις υποθέσεις για τη συσχέτιση fluoxetine και Α.Σ. και συγκεκριμένα να πρόκειται για: 1) σύμπτωση, 2) δευτεροπαθή αποδιοργάνωση ευαίσθητων ατόμων λόγω ενεργοποίησης από το φάρμακο και 3) συγκεκριμένη σεροτονεργική επίδραση στη ρύθμιση της επιθετικότητας.

Οι μελέτες για τους ανταγωνιστές των οπιούχων είναι αντιφατικές. Οι β-ενδορφίνες παίζουν ρόλο στην ανάπτυξη του εγκεφάλου και τη μάθηση και έχουν βρεθεί σε υψηλά επίπεδα σε αυτιστικά άτομα με Α.Σ. Πιθανολογούνται δύο μηχανισμοί επίδρασης των ενδορφινών στην Α.Σ.: α) με αύξηση της αναλγησίας σε αυτοτραυματικές πράξεις (υπόθεση της αναλγησίας), β) με ευφορογενή επίδραση (από την απελευθέρωσή τους) που ενισχύει θετικά τέτοιες πράξεις (υπόθεση της εξάρτησης). Η υπόθεση της αναλγησίας μπορεί να εξηγήσει μόνο γιατί ο πόνος που αναπόφευκτα συνοδεύει την Α.Σ. κάτω από φυσιολογικές συνθήκες, δεν εξυπηρετεί στη μείωση αυτής της συμπεριφοράς. Ο ισχυρότερος δεσμός μεταξύ Α.Σ. και υπόθεσης των οπιούχων είναι το εύρημα ότι οι αναστολείς των υποδοχέων των οπιούχων εξασθενούν και μερικές φορές μειώνουν αυτή τη συμπεριφορά36. Δύο αναστολείς οπιούχων, η naloxone και η naltrexone, έχουν χορηγηθεί σε άτομα με Α.Σ. Πρόκειται για σχεδόν παρόμοια φάρμακα με τη διαφορά ότι η naltrexone χορηγείται από το στόμα και παραμένει δραστική στο σώμα πολύ περισσότερο μετά τη χορήγησή της37,36.

Λαμβανομένου υπ' όψιν του καταναγκαστικού χαρακτήρα της Α.Σ., σύμφωνα τουλάχιστον με μελέτες περιπτώσεων, τόσο η fluoxetine όσο και η clomipramine έχουν χορηγηθεί με κάποια επιτυχία στην αντιμετώπιση ψυχαναγκαστικών-καταναγκαστικών διαταραχών34.

Υπάρχουν, επίσης, αποδείξεις ότι το ντοπαμινεργικό σύστημα μπορεί να εμπλέκεται στην Α.Σ., όπως π.χ. η ντοπαμινεργική δραστηριότητα στο σύνδρομο Lesch-Nyhan, η αναφερόμενη μείωση της Α.Σ. με fluphenazine και τέλος, η παρατηρηθείσα συσχέτιση Α.Σ. και συνδρόμου Gilles de la Tourette.
Σύμφωνα με τους Fraser & Rao38, το μέλλον στη φαρμακοθεραπεία συμπεριφορών, όπως η Α.Σ., σε νοητικά υστερούντα άτομα, βρίσκεται στους αναστολείς D1, στους ανταγωνιστές οπιούχων και στους ανταγωνιστές της 5-ΗΤ.

Έχοντας υπ' όψη ότι ίδια συμπτώματα (π.χ. Α.Σ.) μπορεί ν' αντανακλούν εντελώς διαφορετικές επιδράσεις39, είναι ανάγκη να εξετάζουμε προσεκτικά κάθε ξεχωριστή περίπτωση Α.Σ. και να προσπαθούμε να την κατανοήσουμε. Εκδηλώνεται, για παράδειγμα, στα πλαίσια σχιζοφρένειας; κατάθλιψης; αυτοκτονικής συμπεριφοράς; είναι απάντηση στον πόνο; ή, μήπως, ένας νηπιακός τρόπος αντιμετώπισης δύσκολων συναισθημάτων;

Όπως και ο δημόσιος αυνανισμός νοητικά υστερούντων ατόμων, έτσι και οι αυτοτραυματικές συμπεριφορές τους αποδίδονται συχνά από το ευρύ κοινό, ακόμα και από επαγγελματίες, στη νοητική υστέρησή τους. Παραταύτα, δεν υπάρχει συγκεκριμένο σύνδρομο που την προκαλεί10. H παρουσία, όμως, βαριάς νοητικής υστέρησης και αναπηρίας καθιστά το άτομο πιο ευπαθές σε διαταραχές, στα πλαίσια των οποίων αναπτύσσεται η Α.Σ.

Σύμφωνα με τη Sinason (προσωπική επικοινωνία), "η αυτοτραυματική συμπεριφορά δεν έρχεται απ' το πουθενά". Η κατανόηση, ή, έστω, η προσπάθεια κατανόησής της, μπορεί βέβαια να μην εξαφανίζει την επιθετική συμπεριφορά, όμως είναι ικανή να περιορίζει τις επιπτώσεις στους ασθενείς και να ενισχύει τους επαγγελματίες απέναντι στις δυσκολίες.

 

Έδρα Σωματείου

Οικοτροφείο